क्रेडिट कार्ड व त्याचे प्रकार आणि महत्वाच्या संकल्पना

by

क्रेडिट कार्ड वापरणाऱ्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत असताना बऱ्याच जणांना क्रेडिट कार्ड कसे काम करते याची माहिती नसते. भारतात जवळपास 7.5 कोटीहून अधिक सक्रिय क्रेडिट कार्ड आहेत. त्यामध्ये एका पेक्षा जास्त क्रेडिट कार्ड वापरणाऱ्यांची संख्यासुद्धा लक्षणीय आहे. क्रेडिट कार्ड घेताना आपणाला सर्व गोष्टींची माहिती असणे गरजेचे आहे, अन्यथा फायदा कमी नुकसानच जास्त होण्याची शक्यता असते. सहसा बँका पात्र नोकरदार किंवा व्यावसायिकांना क्रेडिट कार्ड देतात. उत्पन्नाची नियमित हमी असेल तर बँका ऑनलाईन पद्धतीने सोपस्कार पार पाडतात. कार्ड घेतल्यानंतर त्याचा योग्य पद्धतीने वापर होण्यासाठी खालील गोष्टी जाणून घेणे गरजेचे आहे.

क्रेडिट कार्डचे प्रकार

क्रेडिट कार्डच्या थेट मर्यादेव्यतिरिक्त बँका किंवा कंपन्या कॅश लाईन ऑफ क्रेडिट किंवा कॅश ॲडव्हांस देण्यासाठी सदैव तत्पर असतात, पण त्यासाठी शुल्काच्या स्वरूपात मोजावी लागणारी किंमत देखील जास्त असते. अशा वेळेस अगदी मेडिकल किंवा इतर आवश्यक गरज असेल तरच या पर्यायाचा वापर करावा. क्रेडिट कार्डचे अनेक प्रकार आहेत. काही प्रकार खालीलप्रमाणे;

  • नेहमीचे वापरले जाणारे Regular Credit Card
  • विद्यार्थ्यासाठी Student Credit Card
  • राष्ट्रीय किंवा आंतरराष्ट्रीय प्रवास करणाऱ्यांसाठी Travel Credit Card
  • व्यवसायिक किंवा व्यापार करणाऱ्यांसाठी Business Credit Card
  • नेहमी खरेदी करणाऱ्यांसाठी Shopping किंवा Reward Credit Card
  • बचत करणाऱ्यांसाठी Cashback Credit Card
  • कर्जाच्या हफ्त्यासाठी वापरले जाणारे EMI Credit Card
  • अत्याधुनिक RFID तंत्रज्ञानाचा वापर करून वापरले जाणारे Contactless Credit Card
वरील सर्व क्रेडिट कार्ड व्यवहाराच्या प्रकारावर अवलंबून असून त्यानुसार प्रत्येक वर्गात ते प्रचलित आहेत. सामान्य वर्गात बचतीला प्राधान्य देणारे कार्ड जास्त प्रमाणात वापरले जाते तर शॉपिंग करणारा किंवा वस्तूंची मोठ्या प्रमाणात खरेदी करणारा वर्ग इतर कार्डचा उपयोग करतात.

क्रेडिट कार्ड बिलिंग सायकल

सर्वात महत्वाचा आणि बऱ्याच जणांकडून दुर्लक्षित होणारा विषय म्हणजे क्रेडिट कार्ड बिलिंग सायकल समजून घेणे होय. सर्वसाधारणपणे महिन्याभरात खरेदी करणाऱ्या सर्व व्यवहारांचे एक बिल तयार होते जे अंतिम तारखेच्या आत देय असते. सोपे उदाहरण पाहूया. एका व्यक्तीने त्याच्या क्रेडिट कार्डद्वारे महिन्याच्या सुरुवातीस म्हणजेच 5 जूनला खरेदी सुरू केल्यास त्याला 4 जुलैपर्यंत खरेदी करण्यास मुभा असेल, ज्याचे बिलिंग सायकल एक महिना पकडले जाईल. त्या एक महिन्याच्या कालावधीत होणाऱ्या खर्चाचा देय दिनांक ठरवला जाईल. सर्वसाधारणपणे 15-20 दिवसाच्या अंतराने बिलिंग देय तारीख पाहायला मिळेल. वरील उदाहरणात 20 जुलै ही प्रत्येक महिन्याची देय तारीख असेल. याउलट, 5 जुलैला एखादी वस्तू खरेदी केली गेल्यास त्याच्या बिल देयकाची तारीख पुढील महिन्यातील 20 ऑगस्ट असू शकते. कारण बिलिंग सायकल मोजमाप करणारी तारीख पुढील महिन्यात चालू होते.
Credit Card Billing Cycle Information in Marathi

क्रेडिट कार्ड शुल्क

क्रेडिट कार्ड घेणाऱ्या व्यक्तीस नोंदणी प्रक्रिया शुल्क, वार्षिक देखभाल शुल्क, वेळेत भरणा न केल्यास आकारला जाणारा दंड इत्यादी शुल्काचा समावेश आहे. स्पर्धात्मक वातावरण असल्यामुळे काही बँका वार्षिक देखभाल शुल्क आकारत नसून विविध सवलती देताना दिसून येतात.

आवश्यकतेनुसार वापर

आर्थिक शिस्तीचे पहिले चांगले लक्षण म्हणजे आवश्यक असेल तरच खर्च करणे होय. क्रेडिट कार्डचा योग्य वापर केल्यास सिबिल स्कोअर चांगला राहण्यास मदत होईल. उदा. देय दिनांक न चुकता क्रेडिट कार्ड बिल भरले गेल्यास उत्तम क्रेडिट इतिहास (Credit history) तयार होण्यास मदत होते.

खर्चाचे प्रमाण आणि उपयुक्तता

सर्वसाधारणपणे खर्चाचे प्रमाण क्रेडिट मर्यादेच्या 30-40% असल्यास उपयुक्त समजले जाते. उदा. 50000 क्रेडिट मर्यादा असणाऱ्या वापरकर्त्याने 15 ते 20 हजारापर्यंतची खरेदी बेंचमार्क किंवा आदर्शवत समजली जाते.
  • क्रेडिट कार्ड सुविधा आणि इतर माहिती
  • क्रेडिट कार्डवर अनेक सुविधा असतात ज्याची आपल्याला फार कमी माहिती असते. जसे की,
  • EMI किंवा एखादी वस्तू हफ्त्यामध्ये घेण्याची सुविधा
  • बोनस, कॅशबॅक आणि फायदेशीर ऑफर्स
  • अपघाती किंवा आकस्मिक मृत्यू विमा
  • RFID तंत्रज्ञान किंवा इतर सुविधा
  • प्रवास किंवा हॉटेलिंग करताना क्रेडिट कार्ड सलग्नित कंपण्याद्वारे देण्यात येणाऱ्या ऑफर्स

Leave a Comment